بنابر گواهی متون تاریخی ، دراکثر قریب به اتفاق ملت ها وآیین های جهان، حجاب دربین زنان معمول بوده است ؛ هرچند درطول تاریخ ،فراز ونشیب های زیادی راطی کرده وگاهی با اعمال سلیقه حاکمان ،تشدید یا تخفیف یافته است ، ولی هیچگاه بطور کامل ازبین نرفته است . مورخان به ندرت ازاقوام بدوی که زنانشان دارای پوشش مناسب نبوده ویا به صورت برهنه دراجتماع ظاهر می شدند ،یاد می کنند.

دانشمندان ، تاریخ حجاب وپوشش زن رابه دوران ما قبل ازتاریخ وعصر حجر نسبت می دهند ، کتاب « زن درآینه تاریخ » پس از طرح مفصل علل وعوامل تاریخی حجاب ، می نویسد : باتوجه به علل ذکر شده وبررسی آثارونقوش به دست آمده ،پیدایش حجاب به دوران پیش ازمذاهب مربوط می شود، وبه این دلایل ، عقیده عده ای که می گویند « مذهب » موجد حجاب می باشد، صحت ندارد، ولی باید پذیرفت که دردگرگونی و تکمیل آن بسیار موثر بوده است .

1- پوشش زن دریونان وروم باستان:

دایره المعارف لاروس درباره پوشش زنان یونان باستان می گوید: زنان یونانی در دوره های گذشته ، صورت واندامشان را تا روی پا می پوشاندند. این پوشش که شفاف وبسیار زیبا بود، درجزایر کورس وامرجوس ودیگر جزایر ساخته می شد. زنان فنیقی نیز دارای پوششی قرمز بودند. سخن درباره حجاب ، در لابلای کلمات قدیمی ترین مولفین یونانی نیزبه چشم می خورد، حتی « بنیلوب » ( همسر پادشاه « عولیس » فرمانروای ایتاک ) نیز با حجاب بوده است . زنان شهر « ثیب » دارای حجاب خاصی بوده اند، بدین صورت که حتی صورتشان رانیزبا پارچه می پوشاندند. این پارچه دارای دو منفذ بود که جلوی چشمان قرار می گرفت تا بتوانند ببینند. در « اسپارته » دختران تا موقع ازدواج آزاد بودند، ولی بعد از ازدواج خود را ازچشم مردان می پوشاندند. نقش هایی که برجای مانده ، حکایت می کند که زنان سررا می پوشانده ، ولی صورت هایشان بازبوده است ، ووقتی به بازارمی رفتند ، برآنان واجب بوده است که صورت هایشان را بپوشانند ، خواه باکره و خواه دارای همسر باشند. حجاب در بین زنان سیبری وساکنان آسیای صغیر وزنان شهرماد ( وفارس وعرب) نیزوجود داشته است. زنان رومانی ازحجاب شدیدتری برخوردار بوده اند، به طوری که وقتی ازخانه خارج می شدند، با چادری بلند تمام بدن را تا روی پاها می پوشاندند وچیزی ازبرآمدگی های بدن مشخص نمی شد.
یکی از تاریخ نویسان غربی نیزشواهد زیادی دال بروجود حجاب دربین زنان یونان وروم باستان آورده است. او درباره « الهه عفت » که یکی ازخدایان یونان باستان است، می گوید : « آرتمیس » ، الهه عفت است و عالی ترین نمونه ( والگو برای) دختران جوان به شمار می آید. دارای بدنی نیرومند و ورزیده وچابک وبه زیور عفت وتقوا آراسته است.

همچنین درباره مردم یکی ازقبائلی که نهصد سال قبل ازمیلاد زندگی می کرده اند، آمده است: « بالاتر ازارمیان ودرکنار دریای سیاه ، « سکاها» بیابانگردی می کردند. آنها مردم وحشی و درشت اندام قبائل جنگی نیمه مغول و نیمه اروپایی بسیار نیرومندی بودند که در ارابه به سرمی بردند وزنان خود راسخت در پرده نگاه می داشتند.

این مورخ درجای دیگر می گوید: « زنان فقط درصورتی می توانند خویشان ودوستان خود راملاقات کنند ودرجشن های مذهبی و تماشاخانه ها حضور یابند که کاملا درحجاب باشند.
همچنین ازقول یکی ازفلاسفه یونان باستان ، درباره شدت پوشش زن، نقل می کند : نام یک زن پاک دامن را نیز چون شخص او باید درخانه پنهان داشت.
2- پوشش زن درایران باستان:
درمورد پوشش زنان ایران باستان ،مطالب زیادی درتاریخ وجود دارد . ویل دورانت درباره پوشش زنان ایران باستان واین که حجاب بسیار سختی دربین آنان رایج بوده است، می گوید : « زنان طبقات بالای اجتماع جرأت آن را نداشتند که جز درتخت روان روپوش دارازخانه بیرون بیایند. هرگز به آنان اجازه داده نمی شد که آشکارا با مردان آمیزش ( اختلاط) کنند. زنان شوهردارحق نداشتند هیچ مردی را ،ولو پدر یا برادرشان باشد، ببینند . در نقش هایی که درایران باستان برجای مانده ، هیچ صورت زن دیده نمی شود ونامی از ایشان به نظر نمی رسد.
ازدایراه المعارف لاروس نیزبه دست می آید که حجاب دربین مادها وپارس ها وجود داشته است.  همچنین درتفسیر اثنی عشری  آمده است : « تاریخ نشان می دهد که حجاب در فرس قدیم وجود داشته است.» درکیش « مازدیسنی » نامه شت مهاباد ،آیه 90 گوید : زن خواهید و جفت گیرید وهم خوابه دیگری را نبینید و براو منگرید و با او میامیزید.»
نصوصی که بیانگر حجاب زنان ایران باستان است، نشان می دهد که زنان دردوره های مختلفی چون دوره مادها، پارسی ها ( هخامنشیان ) ، اشکانیان و سامانیان دارای حجاب وپوشش بوده اند، که به چند نمونه آن اشاره می شود :
دوره مادها:
درکتاب « پوشاک باستانی ایرانیان » آمده : « اصلی که باید درنظر داشت ، این است که طبق نقوش برجسته و مجسمه های ماقبل میلاد، پوشاک زنان آن دوره ( مادها ) ازلحاظ شکل ( باکمی تفاوت ) با پوشاک مردان یکسان است.
وی درادامه برای توضیح نقوش برجای مانده می نویسد : « مرد وزن به واسطه اختلافی که میان پوشش سرشان وجود دارد، ازهم تمیز داده می شوند . به نظر می رسد که زنان پوششی نیز روی سرخود گذارده اند واز زیر آن گیسوهای بلندشان نمایان است.»

دوره پارسی ها ( هخامنشیان ):
پارسی ها به وسیله کوروش ، دولت ماد را از میان برداشته وسلسله هخامنشی را تاسیس کردند . آنها ازنظر لباس همانند مادها بودند . درمورد پوشاک خاص زنان این دوره آمده است : « ازروی برخی نقوش مانده ازآن زمان ، به زنان بومی برمی خوریم که پوششی جالب دارند. پیراهن آنان پوششی ساده وبلند یا دارای راسته چین و آستین کوتاه است . به زنان دیگر آن دوره نیز برمی خوریم که ازپهلو به اسب سوارند . اینان چادری مستطیل برروی همه لباس خود افکنده ودرزیر آن ، یک پیراهن بادامن بلند ودرزیر آن نیز ،پیراهن بلند دیگری تا به مچ پا نمایان است. »

دوره اشکانیان:
دراین دوره نیز هماهنند گذشته ، حجاب زنان ایرانی کامل بوده است . دراین باره چنین می خوانیم : « لباس زنان اشکانی پیراهنی بلند تا روی زمین ، گشاد ، پرچین ، آستین دار و یقه راست بوده است . پیراهن دیگری داشته اند که روی اولی می پوشیدند وقد این یکی نسبت به اولی کوتاه و ضمنا یقه باز بوده است . روی این دو پیراهن چادری سرمی کردند .»
درجای دیگر آمده است : « چادر زنان اشکانی به رنگ های شاد و ارغوانی ویا سفید بوده است. گوشه چادر درزیر یک تخته فلزی بیضی منقوش یا دکمه که به وسیله زنجیری به گردن افکنده شده ، بند است . این چادر به نحوی روی سر می افتاده که عمامه ( نوعی کلاه زنانه ) را درقسمت عقب و پهلوها می پوشانیده است . »
درکتاب «پارتیان» نیزآمده است : « زنان عهد اشکانی قبایی تا زانو برتن می کردند ، با شنلی که برافکنده می شد ونیز نقابی داشتند که معمولا به پس سرمی آویختند.»
دوره ساسانیان:
دراین دوره اردشیر پسر ، بابک با استفاده از ضعف اشکانیان ، سلسله ساسانیان را بنیان نهاد ودین زرتشت را دین رسمی کشور قرار داد. اوستا را ترجمه و آتشکده های ویران را بازسازی نمود . زنان دراین دوره که احکام دینی زرتشتیان درکشور اعمال می شده است ، همچنان دارای حجاب کامل بودند . درمورد پوشاک زنان چنین آمده است : « چادر که از دوره های پیش مورد استفاده بانوان ایران بوده است ، دراین دوره نیز به صورت مختلف مورد استعمال داشته است . »

حجاب زنان در این دوره چنان اهمیتی داشت که « حتی لباس هنرپیشگان زن، مانند لباس های بلند سایر بانوان ، تا پشت پاکشیده شده است .»
برای اثبات توجه زنان دراین دوره به حجاب ، کافی است این نقل تاریخی را ازمنابع اسلامی مرور کنیم : هنگامی که سه تن از دختران کسری ، پادشاه ساسانی ، را با ثروت فراوانی ازاموال ، برای عمر آوردند ، شاهزادگان ایرانی رادربرابر عمر درحالی که با پوشش ونقاب ، خود را پوشانده بودند ، ایستاندند، خلیفه دستورداد، با آوازی بلند برآنان فریاد کشند که : پوشش ازچهره برگیرید تا مسلمانان آنها را ببینند وخریداران پول بیشتری به پای آنها بریزند . دوشیزگان ایرانی ازبرهنه کردن صورت خودداری کردند و مشت برسینه نماینده عمرزدند وآنان راازخود دور ساختند . خلیفه خشمناک شد و خواست با تازیانه آنان رابیازارد، درحالیکه شاهزادگان ایرانی می گریستند . حضرت علی ( علیه السلام ) به عمر فرمودند : دررفتارت مدارا کن ؛ ازپیغمیر خدا صلی الله علیه وآله شنیدم که می فرمود : « بزرگ و شریف هرقومی را که خوار وفقیر شده ، گرامی بدارید » عمر پس ازشنیدن فرمایش حضرت علی ( علیه السلام ) آتش خشمش فرو نشست . سپس حضرت اضافه کرد : « با دختران ملوک نباید معامله دختران بازاری ( کنیزان ) کرد . »17
3- پوشش زن در ادیان بزرگ الهی
حجاب در شریعت حضرت ابراهیم ( علیه السلام ):
درآئین مقدس حضرت ابراهیم ( علیه السلام ) مساله پوشش زنان ، حائز اهمیت بوده است . درکتاب تورات چنین می خوانیم : « رفقه »چشمان خود را بلند کرده واسحاق را دید واز شتر خود فرود آمد ، زیرا ازخادم پرسید : این مرد کیست که درصحرا به استقبال ما می آید ؟ خادم گفت : آقای من است . پس برقع خود را گرفته ، خود را پوشانید .» 18
ازاین بیان روشن می شود که پوشش زن در مقابل نامحرم در شریعت حضرت ابراهیم ( علیه السلام وجود داشته است ؛ زیرا « رفقه » در مقابل اسحاق که به او نامحرم بود ، ازشتر پیاده شدو خود را پوشاند تا چشم اسحاق به او نیفتد .
حجاب درآیین یهود:
دراصول اخلاقی « تلمود » که یکی از کتاب های مهم دینی و درحقیقت فقه مدون و آیین نامه زندگی یهودیان است ، آمده : « اگرزنی به نقض قانون یهود می پرداخت، چنانچه مثلا بی آنکه چیزی برسر داشت به میان مردم می رفت ویا در شارع عام نخ می رشت یا با هرسنخی ازمردان درد دل می کرد یا صدایش آنقدر بلند بود که چون درخانه اش تکلم می نمود ، همسایگانش می توانستند سخنان او را بشنوند ، درآن صورت مرد حق داشت بدون پرداخت مهریه اوراطلاق دهد . » 19
حجاب درآیین مسحیت:
در کتاب انجیل آمده است : پولس دررساله خودبه قدنتیان تصریح می کند :
« اما می خواهم شما بدانید که سرهرمرد ، مسیح است و سرزن ، مرد وسر مسیح ، خدا. هرمردی که سرپوشیده دعا یا نبوت کند سر خود رارسوا می نماید . اما هرزنی که سربرهنه دعا کند ، سرخود را رسوا می سازد ؛ زیرا این چنان است که تراشیده شود. زیرا اگر زن نمی پوشد ، موی را نیز ببرد واگر زن را موی بریدن یا تراشیدن قبیح است ، باید بپوشد ؛ زیرا که مرد اززن نیست ، بلکه زن ازمرد است و نیز مرد اززن نیست ، بلکه زن ازمرد است ونیز مرد به جهت زن آفریده نشده ، بلکه زن برای مرد . ازاین جهت زن می باید عزتی برسرداشته باشد ، به سبب فرشتگان ... دردل خود انصاف دهید آیا شایسته است که زن نا پوشیده نزد خدا دعا کند.» 20 پس در جایی که برای دعا باید سرزن پوشیده باشد، به هنگام روبه روشدن با نامحرم پوشش سرلازم تر خواهد بود.
ونیز درانجیل ، دررساله پولس ، به تیمو تاوس می گوید : « وهمچنین زنان خود را بیارایند به لباس حیا وپرهیز، نه به زلف ها وطلا و مروارید ورخت گران بها ، بلکه چنان که زنانی را می شاید که دعوای دینداری می کنند به اعمال صالحه . »

مدیرکل دبیرخانه فرهنگ عمومی کشور گفت : حجاب وعفاف از مهم‌ترین مسائل جامعه اسلامی است و باید با جنبه‌های فرهنگی به آن پرداخته شود.

حجت‌الاسلام "علی ملانوری" که در جلسه شورای فرهنگ عمومی استان مازندران در ساری سخن می‌گفت ، افزود:پس از صدها ساعت مذاکره ، تصمیمات و اقدامات مناسبی در این راستا با همکاری دولت صورت پذیرفته است.

وی گفت:کارگروه‌های متعدد ویژه حجاب وعفاف به صورت کشوری واستانی برگزار شده است.

وی تصریح کرد: یک سازمان و یا وزارتخانه نمی‌تواند به تنهایی متولی فرهنگ کشور باشد زیرا این مقوله در استانهای مختلف دارای ویژگی و تمایز های خاصی است که باید هرکدام جداگانه مورد بررسی و توجه قرار گیرد.

ملانوری افزود: ششمین دوره دبیرخانه فرهنگ عمومی همزمان با دولت نهم آغاز شدکه مراجعه و واکاوی،پرداختن به اصول ومبانی فرهنگی از دغدغه‌های آن است.

وی همچنین هدف ازاین دوره را ترسیم چشم انداز ????ساله آینده کشور دانست.

ملانوری فعال بودن به جای منفعل بودن را از دیگر ویژگی‌های این دوره از دبیرخانه عنوان کرد و افزود:حجم زیاد مصوبات و نرسیدن به آنها نباید حالت بایگانی وکتابخانه‌ای به وجود بیاورد.

وی همچنین ارزیابی کلی از فرهنگ عمومی استان‌ها را دارای ویژگی‌های مثبت و منفی دانست و افزود: هر جامعه‌ای می‌تواند به لحاظ فرهنگی دارای ویژگی‌های مثبت و منفی باشد.

وی به عنوان مثال اعتقاد به مقدسات واهل بیت و رعایت نکردن مقررات راهنمایی و رانندگی را به ترتیب از ویژگی‌های مثبت و منفی یک جامعه دانست.

وی گفت : بررسی ابهامات فرهنگی، ارزیابی کلی فرهنگ عمومی دراستانها ، هماهنگی در اجرای فرهنگی و سیاست‌گذاری از شاخص‌هایی است که باید همزمان با یکدیگر انجام شود .

"محمد اسماعیل امامزاده" مدیر کل فرهنگ وارشاد اسلامی مازندران نیز در سخنانی گفت: دبیرخانه شورای فرهنگ عمومی استان تاکنون توانسته‌است مجموعه اخبار و مقالات فرهنگی را در قالب خبرنامه ماهانه تنظیم و منتشر نماید.

وی افزود: مجموعه دیدگاه فرهنگی هنری امام خمینی(ره) نیز به مناسبت سالگرد ارتحال ایشان با عنوان "روح خدایی" منتشر و در اختیار اعضا قرار گرفت.

به گفته امام زاده "گوهر رحمت" شامل فرمایشات و دیدگاه‌های رهبر معظم انقلاب و " بررسی اوهام و خرافات" از دیگر ویژه نامه‌های است که توسط دبیرخانه فرهنگ عمومی مازندران در حال انتشار است.

وی گفت : در نمایشگاه بزرگ کتاب نیز غرفه‌ای در اختیار کارگروه عفاف و حجاب اسلامی قرار گرفت که تعداد? ???تابلو و ????تراکت با موضوع بررسی تاریخی حجاب در ادیان توحیدی به نمایش گذاشته شد.

وی افزود : به منظور گسترش مبانی معرفتی کلیه همکاران دولت درباره عفاف و حجاب اسلامی ، دوره آموزشی به صورت رسمی و با ارزش امتیازی در این استان برگزار شد

مدیرکل دبیرخانه فرهنگ عمومی کشور گفت : حجاب وعفاف از مهم‌ترین مسائل جامعه اسلامی است و باید با جنبه‌های فرهنگی به آن پرداخته شود.

حجت‌الاسلام "علی ملانوری" که در جلسه شورای فرهنگ عمومی استان مازندران در ساری سخن می‌گفت ، افزود:پس از صدها ساعت مذاکره ، تصمیمات و اقدامات مناسبی در این راستا با همکاری دولت صورت پذیرفته است.

وی گفت:کارگروه‌های متعدد ویژه حجاب وعفاف به صورت کشوری واستانی برگزار شده است.

وی تصریح کرد: یک سازمان و یا وزارتخانه نمی‌تواند به تنهایی متولی فرهنگ کشور باشد زیرا این مقوله در استانهای مختلف دارای ویژگی و تمایز های خاصی است که باید هرکدام جداگانه مورد بررسی و توجه قرار گیرد.

ملانوری افزود: ششمین دوره دبیرخانه فرهنگ عمومی همزمان با دولت نهم آغاز شدکه مراجعه و واکاوی،پرداختن به اصول ومبانی فرهنگی از دغدغه‌های آن است.

وی همچنین هدف ازاین دوره را ترسیم چشم انداز ????ساله آینده کشور دانست.

ملانوری فعال بودن به جای منفعل بودن را از دیگر ویژگی‌های این دوره از دبیرخانه عنوان کرد و افزود:حجم زیاد مصوبات و نرسیدن به آنها نباید حالت بایگانی وکتابخانه‌ای به وجود بیاورد.

وی همچنین ارزیابی کلی از فرهنگ عمومی استان‌ها را دارای ویژگی‌های مثبت و منفی دانست و افزود: هر جامعه‌ای می‌تواند به لحاظ فرهنگی دارای ویژگی‌های مثبت و منفی باشد.

وی به عنوان مثال اعتقاد به مقدسات واهل بیت و رعایت نکردن مقررات راهنمایی و رانندگی را به ترتیب از ویژگی‌های مثبت و منفی یک جامعه دانست.

وی گفت : بررسی ابهامات فرهنگی، ارزیابی کلی فرهنگ عمومی دراستانها ، هماهنگی در اجرای فرهنگی و سیاست‌گذاری از شاخص‌هایی است که باید همزمان با یکدیگر انجام شود .

"محمد اسماعیل امامزاده" مدیر کل فرهنگ وارشاد اسلامی مازندران نیز در سخنانی گفت: دبیرخانه شورای فرهنگ عمومی استان تاکنون توانسته‌است مجموعه اخبار و مقالات فرهنگی را در قالب خبرنامه ماهانه تنظیم و منتشر نماید.

وی افزود: مجموعه دیدگاه فرهنگی هنری امام خمینی(ره) نیز به مناسبت سالگرد ارتحال ایشان با عنوان "روح خدایی" منتشر و در اختیار اعضا قرار گرفت.

به گفته امام زاده "گوهر رحمت" شامل فرمایشات و دیدگاه‌های رهبر معظم انقلاب و " بررسی اوهام و خرافات" از دیگر ویژه نامه‌های است که توسط دبیرخانه فرهنگ عمومی مازندران در حال انتشار است.

وی گفت : در نمایشگاه بزرگ کتاب نیز غرفه‌ای در اختیار کارگروه عفاف و حجاب اسلامی قرار گرفت که تعداد? ???تابلو و ????تراکت با موضوع بررسی تاریخی حجاب در ادیان توحیدی به نمایش گذاشته شد.

وی افزود : به منظور گسترش مبانی معرفتی کلیه همکاران دولت درباره عفاف و حجاب اسلامی ، دوره آموزشی به صورت رسمی و با ارزش امتیازی در این استان برگزار شد

ازحضرت رضا(ع)روایت شده است که ایشان فرمود:امور حرام به دلیل زیان وضرری که داشته اندحرام وواجبات ازجهت سودمندی حلال شده اند.

باعنایت به این روایت،آنان که ازواجبات روی برتابندمنافعی را از خوددورکرده اندوآنان که به گرداب حرام فرو می غلتندمتحمل ضررهایی می شوند.این امرکلیت داشته وشامل تمامی واجبات ومحرمات می شود.

حجاب یکی ازواجبات الهی می باشدکه مردان وزنان هرکدام تاآن حدی که شریعت تعیین کرده،بایدآن رارعایت نمایند.

ریشه دیگری که برای به وجود آمدن پوشش ذکر کرده‏اند ناامنی است . در زمانهای قدیم بی عدالتی و ناامنی بسیار بوده است . دست تجاوز زورمندان و قلدران به مال و ناموس مردم بی باکانه دراز بوده است . مردم اگر پول و ثروتی داشتند ناچار بودند به صورت دفینه در زیر خاک پنهان کنند . علت‏ مخفی ماندن گنجها اینست که صاحبان طلا و ثروت جرأت نمی‏کردند که حتی‏ بچه‏های خود را از پنهانگاه ثروت خود آگاه سازند . می‏ترسیدند که راز آنها به وسیله بچه‏ها فاش شود و مورد تجاوز و گزند قلدران واقع شوند . بدین‏ ترتیب گاهی اتفاق می‏افتاد که پدر با مرگ ناگهانی از دنیا می‏رفت و فرصت نمی‏کرد اسرار خود را به فرزندش بسپارد . قهرا دارائی او در زیر خاکها مدفون می‏ماند . جمله معروف استر ذهبک و ذهابک و مذهبک : پول و مسافرت و عقیده خود را آشکار نکن ، یادگار آن زمانها است
همانطور که در مورد ثروت امنیت نبود ، راجع به زن هم امنیت وجود نداشت . هر کس زن زیبائی داشت ناچار بود او را از نظر زورمندان مخفی نگهدارد . زیرا اگر آنها اطلاع پیدا می‏کردند . او دیگر مالک زن خود نبود
ایران دوره ساسانی ناظر جنایتها و فجایع عجیبی در این زمینه بوده است‏ . شاهزادگان و موبدان و حتی کدخداها و اربابها هرگاه از وجود زن زیبائی‏ در یک خانه مطلع می‏شدند به آن خانه می‏ریختند و زن را از خانه شوهرش‏ بیرون می‏کشیدند . در آن موقع سخن از پوشش و حجاب نبود . سخن از به‏ اصطلاح قایم کردن و مخفی داشتن زن بود که احدی نفهمد . ویل دورانت در کتاب " تاریخ تمدن " قضایای شرم‏آوری در این باره از ایران قدیم نقل‏ می‏کند . کنت گوبینو در کتاب " سه سال در ایران " می‏گوید : حجابی که‏ هم اکنون در ایران است بیش از آن اندازه که مستند به اسلام باشد مستند به ایران قبل از اسلام است . و می‏نویسد که در ایران قدیم مردم هیچ امنیتی‏ در مورد زنها نداشتند
درباره انوشیروان - که به غلط او را عادل خوانده‏اند - نقل شده که وقتی‏ یکی از سرهنگان ارتش او زنی زیبا داشت . انوشیروان به قصد تجاوز به زن‏ او در غیاب او به خانه‏اش رفت . زن جریان را برای شوهر خود نقل کرد
بیچاره شوهر ، دید زنش را که از دست داده سهل است جانش نیز در خطر است . فورا زن خویش را طلاق گفت . وقتی انوشیروان مطلع شد که وی زنش‏ را طلاق داده است به او گفت شنیدم یک بوستان بسیار زیبائی داشته‏ای و اخیرا آن را رها کرده‏ای ، چرا ؟ گفت جای پای شیر در آن بوستان دیدم‏ ترسیدم مرا بدرد . انوشیروان خندید و گفت دیگر آن شیر به آن بوستان‏ نخواهد آمد
این نا امنی‏ها اختصاص به ایران و به زمانهای قدیم نداشته است
داستان اذان نیمه شب که در " داستان راستان " آورده‏ایم نشان می‏دهد که‏ چگونه مشابه این جریانها در دوران تسلط مردم ماوراء النهر بر دستگاه‏ خلافت بغداد ، در بغداد هم رواج داشته است . در همین زمانها نزدیک‏ خودمان یکی از شاهزادگان در اصفهان از اینگونه تجاوزها زیاد داشته است

اطلاع من از جنبه تاریخی کامل نیست . اطلاع تاریخی ما آنگاه کامل است‏ که بتوانیم درباره همه مللی که قبل از اسلام بوده‏اند اظهار نظر کنیم . قدر مسلم اینست که قبل از اسلام در میان بعضی ملل حجاب وجود داشته است
تا آنجا که من در کتابهای مربوطه خوانده‏ام در ایران باستان و در میان‏ قوم یهود و احتمالا در هند حجاب وجود داشته و از آنچه در قانون اسلام آمده‏ سخت‏تر بوده است . اما در جاهلیت عرب حجاب وجود نداشته است و به‏ وسیله اسلام در عرب پیدا شده است
ویل دورانت در صفحه 30 جلد 12 " تاریخ تمدن " ( ترجمه فارسی ) راجع‏ به قوم یهود و قانون تلمود می‏نویسد :
" اگر زنی به نقض قانون یهود می‏پرداخت چنانکه مثلا بی آنکه چیزی بر سر داشت به میان مردم می‏رفت و یا در شارع عام نخ می‏رشت یا با هر سنخی‏ از مردان درد دل می‏کرد یا صدایش آنقدر بلند بود که چون در خانه‏اش تکلم‏ می‏نمود همسایگانش می‏توانستند سخنان او را بشنوند ، در آن صورت مرد حق‏ داشت بدون پرداخت مهریه او را طلاق دهد " 

علیهذا حجابی که در قوم یهود معمول بوده است از حجاب اسلامی چنانکه‏ بعدا شرح خواهیم داد بسی سخت‏تر و مشکلتر بوده است
در جلد اول " تاریخ تمدن " صفحه 552 راجع به ایرانیان قدیم می‏گوید :
" در زمان زردشت زنان منزلتی عالی داشتند ، با کمال آزادی و با روی‏ گشاده در میان مردم آمد و شد می‏کردند . . . "
آنگاه چنین می‏گوید : " پس از داریوش مقام زن مخصوصا در طبقه ثروتمندان تنزل پیدا کرد
زنان فقیر چون برای کار کردن ناچار از آمد و شد در میان مردم بودند آزادی‏ خود را حفظ کردند ولی در مورد زنان دیگر ، گوشه‏نشینی زمان حیض که‏ برایشان واجب بود رفته رفته امتداد پیدا کرد و سراسر زندگی اجتماعیشان‏ را فرا گرفت ، و این امر خود مبنای پرده‏پوشی در میان مسلمانان به شمار می‏رود . زنان طبقات بالای اجتماع جرأت آن را نداشتند که جز در تخت روان‏ روپوش دارد از خانه بیرون بیایند ، و هرگز به آنان اجازه داده نمی‏شد که‏ آشکارا با مردان آمیزش کنند . زنان شوهردار حق نداشتند هیچ مردی را ولو پدر با برادرشان باشد ببینند . در نقشهائی که از ایران باستان بر جای‏ مانده هیچ صورت زن دیده نمی‏شود و نامی از ایشان به نظر نمی‏رسد . . . "
چنانکه ملاحظه می‏فرمائید حجاب سخت و شدیدی در ایران باستان حکمفرما بوده ، حتی پدران و برادران نسبت به زن شوهردار نامحرم شمرده می‏شده‏اند

درمورد پوشش زنان ایران باستان ،مطالب زیادی درتاریخ وجود دارد . ویل دورانت درباره پوشش زنان ایران باستان واین که حجاب بسیار سختی دربین آنان رایج بوده است، می گوید : « زنان طبقات بالای اجتماع جرأت آن را نداشتند که جز درتخت روان روپوش دارازخانه بیرون بیایند. هرگز به آنان اجازه داده نمی شد که آشکارا با مردان آمیزش ( اختلاط) کنند. زنان شوهردارحق نداشتند هیچ مردی را ،ولو پدر یا برادرشان باشد، ببینند . در نقش هایی که درایران باستان برجای مانده ، هیچ صورت زن دیده نمی شود ونامی از ایشان به نظر نمی رسد. ⁷

ازدایراه المعارف لاروس نیزبه دست می آید که حجاب دربین مادها وپارس ها وجود داشته است. ⁸ همچنین درتفسیر اثنی عشری ⁹ آمده است : « تاریخ نشان می دهد که حجاب در فرس قدیم وجود داشته است.» درکیش « مازدیسنی » نامه شت مهاباد ،آیه 90 گوید : زن خواهید و جفت گیرید وهم خوابه دیگری را نبینید و براو منگرید و با او میامیزید.»

عللی که قبلا ذکر کردیم کم و بیش مورد استفاده مخالفان پوشیدگی زن قرار گرفته است . به عقیده ما یک علت اساسی در کار است که مورد غفلت واقع‏ شده است . به عقیده ما ریشه اجتماعی پدید آمدن حریم و حائل میان زن و مرد را در میل به ریاضت ، یا میل مرد به استثمار زن ، یا حسادت مرد ، یا عدم امنیت اجتماعی ، یا عادت زنانگی نباید جستجو کرد و لااقل باید کمتر در اینها جستجو کرد . ریشه این پدیده را در یک تدبیر ماهرانه غریزی‏ خود زن باید جستجو کرد

به طور کلی بحثی است درباره ریشه اخلاق جنسی زن از قبیل حیا و عفاف ، و از آنجمله است تمایل به ستر و پوشش خود از مرد . در اینجا نظریاتی‏ ابراز شده است

69

دقیق‏ترین آنها اینست که حیا و عفاف و ستر و پوشش تدبیری است که خود زن با یک نوع الهام برای گرانبها کردن خود و حفظ موقعیت خود در برابر مرد به کار برده است . زن با هوش فطری و با یک حس مخصوص به خود دریافته است که از لحاظ جسمی نمی‏تواند با مرد برابری کند و اگر بخواهد در میدان زندگی با مرد پنجه نرم کند از عهده زور با زوی مرد بر نمی‏آید ، و از طرف دیگر نقطه‏ ضعف مرد را در همان نیازی یافته است که خلقت در وجود مرد نهاده است‏ که او را مظهر عشق و طلب ، و زن را مظهر معشوقیت و مظلومیت قرار داده‏ است . در طبیعت ، جنس نر گیرنده و دنبال کننده آفریده شده است . به‏ قول ویل دورانت : " آداب جفتجوئی عبارت است از حمله برای تصرف در مردان ، و عقب‏ نشینی برای دلیری و فریبندگی در زنان . . . مرد طبعا جنگی و حیوان شکاری‏ است ، عملش مثبت و تهاجمی است . زن برای مرد همچون جائزه‏ای است که‏ باید آنرا برباید "

وقتی که زن مقام و موقع خود را در برابر مرد یافت و نقطه ضعف مرد را در برابر خود دانست همانطور که متوسل به زیور و خودآرائی و تجمل شد که‏ از آن راه مرد تصاحب کند ، متوسل به دور نگهداشتن خود از دسترس مرد نیز شد . دانست که نباید خود را رایگان کند بلکه بایست آتش عشق و طلب او را تیزتر کند و در نتیجه مقام و موقع خود را بالا برد

ویل دورانت می‏گوید : " حیا امر غریزی نیست بلکه اکتسابی است . زنان دریافتند که دست و دل‏بازی مایه طعن و تحقیر است و این امر را به دختران خود یاد دادند "

70

ویل دورانت می‏گوید : " خودداری از انبساط ، و امساک در بذل و بخشش بهترین سلاح برای شکار مردان است . اگر اعضای نهانی انسان را در معرض عام تشریح می‏کردند توجه‏ ما به آن جلب می‏شد ولی رغبت و قصد به ندرت تحریک می‏گردید . مرد جوان به دنبال چشمان پر از حیا است و بی آنکه بداند حس‏ می‏کند که این خودداری ظریفانه از یک لطف و رقت عالی خبر می‏دهد "

مولوی ، عارف نازک اندیش و دوربین خودمان مثلی بسیار عالی در این‏ زمینه می‏آورد ، اول درباره تسلط معنوی زن بر مرد می‏گوید :

زین للناس حق آراسته است          

زانچه حق آراست چون تانند رست    

چون پی یسکن الیهاش آفرید         

کی تواند آدم از حوا برید         

رستم زال ار بود ، وز حمزه بیش    

هست در فرمان اسیر زال خویش        

آنکه عالم مست گفتارش بدی          

کلمینی یا حمیرا می‏زدی      

آنگاه راجع به تأثیر حریم و حائل میان زن و مرد در افزایش قدرت و محبوبیت زن و در بالا بردن مقام او و در گداختن مرد در آتش عشق و سوز ، مثلی لطیف می‏آورد : آنها را به آب و آتش تشبیه می‏کند ، می‏گوید مثل مرد مثل آب است و مثل زن مثل آتش ، اگر حائل از میان آب و آتش برداشته‏ شود آب بر آتش غلبه می‏کند و آنرا خاموش می‏سازد ، اما اگر حائل و حاجبی‏ میان آن دو برقرار گردد مثل اینکه آب را در دیگی قرار دهند و آتش در زیر آن دیگ روشن کنند ، آنوقت است که آتش آب را تحت تأثیر خود قرار می‏دهد ، اندک اندک او را گرم می‏کند و احیانا جوشش و غلیان در او به وجود می‏آورد ، تا آنجا که سراسر وجود او را تبدیل به بخار می‏سازد .

71

می‏گوید :

آب غالب شد بر آتش از لهیب         

زآتش او جوشد چو باشد در " حجیب "